Romulijana u žiži svetskih arheologa
Autor: S. Trifunović, Beta | Blic ONLINE
ZAJEČAR – Ovogodišnji radovi na arheološkom nalazištu Feliks Romulijana kod Zaječara, koje je 2007. godine uvršteno na Svetsku listu prirodne i kulturne baštine Uneska, završeni su, a konzerviranje radova trajaće do kraja novembra.
Direktor zaječarskog muzeja Bora Dimitrijević rekao je da će u letnje i jesenje radove država uložiti više od 20 miliona dinara. Cilj je da se Carska palata, koju je sagradio rimski imperator Galerije krajem 3. veka, prikaže posetiocima u najboljem svetlu.
Nakon italijanske donacije od 120.000 evra zahvaljujući kojoj su konzervirana dva najpoznatija mozaika Romulijane, zatim donacije japanske vlade za opremu za konzervaciju i rekonstrukciju u Narodnom muzeju, u kojem se drže vredni eksponati sa ovog nalazišta, letos su počeli radovi na delimičnoj rekonstrukciji i konzervaciji istočne (glavne) kapije Romulijane. Donator je nemačka vlada sa 100.000 evra, Ministarstvo za kulturu Srbije sa 30.000, grad Zaječar sa 10.000 evra, a toliko će izdvojiti i Narodni muzej iz svojih prihoda.
Profesor Mihailo Milinković je počeo i arheološka istraživanja na zapadnoj strani van bedema palate, gde se nalaze tri sakralna objekata koja su otkrivena geomagnetskim istraživanjem i za koje se veruje da mogu dati neke odgovore o tome šta se dešavalo na tom području posle Galerijeve smrti 311. godine. Dimitrijević ističe i da se u novembru očekuje potpisivanje novog petogodišnjeg ugovora o daljoj saradnji sa Arheološkim institutom iz Frankfurta, a naredne godine prvi put će u arheološkim istraživanjima učestvovati i njihove kolege sa Univerziteta u Kembridžu.
Velelepna palata moćnog rimskog cara Galerija, koji je 311. godine doneo prvi edikt o toleranciji hrišćanstva, dugo je bila zagonetka za mnogobrojne istraživače. U početku je smatrana vojnim logorom, zatim veleposedom ili sedištem nadzornika za rudnike u istočnoj Srbiji, a tek je 1984. godine dobila pravo tumačenje koje je dao profesor Dragoslav Srejović, srpski arheolog svetskog glasa.
Tada je na svetlost dana izašla arhivolta sa natpisom „Felix Romuliana“, i to je bio nedvosmisleni dokaz da se radi o sakralno-memorijalnom zaveštanju velikog cara koji je palati dao ime po svojoj majci Romuli. Profesor Srejović je Romulijanu nazvao „prebogatom škrinjom koja blista u svojoj veličanstvenoj usamljenosti“, a Unesko – jedinstvenim primerom rimske graditeljske tradicije iz perioda druge tetrarhije.
Palata je ukrašena mnogobrojnim podnim mozaicima i ostacima monumentalnih hramova i zgrada. Porfirni portret imperatora Galerija, glave Herkula i Jupitera, mozaičke predstave Dionisa, Lavirinta i Venatora, spadaju u sam vrh rimske umetnosti toga doba.
Od 2004. godine u zajedničkom projektu zaječarskog muzeja i Arheološkog instituta iz Frankfurta obavljaju se geofizička i geomagnetska istraživanja bliže okoline palate. Od tada su otkriveni ostaci preko 50 građevina, a na četiri mesta vršena su manja sondažna arheološka istraživanja koja su dala zanimljive rezultate. Pronađena je zlatna fibula, koja je verovatno pripadala nekoj visokoj vojnoj ličnosti, ističe direktor muzeja.
Palatu Feliks Romulijanu prošle godine je posetilo 42.000 turista, od kojih je 1.400 bilo stranaca. Slična posećenost zabeležena je i u prvih deset meseci ove godine.